Temperament, osobowość i uśmiech

Niezależnie od tego, czy kultura poleca, czy odradza wykorzystywanie uśmiechu w codziennych kontaktach, wszędzie znaleźć można ludzi, którym uśmiechanie się przychodzi z łatwością, i takich, którzy uśmiechają się z wyraźnym wysiłkiem. Za pośrednictwem metod wychowawczych i późniejszej socjalizacji kultura może wprawdzie sprzyjać formowaniu się pewnych cech osobowości (np. kultura amerykańska promuje wyraźnie cechy ekstrawertyczne), ale sporo zależy od wrodzonych predyspozycji.

Owe predyspozycje istotne są zwłaszcza w wypadku relatywnie stałych cech temperamentalnych. Gordon Allport (1938, za: Strelau, 1992, s. 40) pisał, że: „temperament odnosi się do charakterystycznych dla jednostki zjawisk natury emocjonalnej, włączając jej wrażliwość na stymulację emocjonalną, typową dla niej siłę i szybkość reakcji, jakość dominującego nastroju i wszystkie osobliwości zmienności i intensywności nastroju [...]”. Podobny charakter ma niemal pół wieku młodsza definicja Goldsmitha i Campos (1986, za: Strelau, 1992, s. 40): „temperament ujmujemy jako różnice indywidualne w emocjonalności [...]. Obejmuje to różnice indywidualne w pierwotnych emocjach – strachu, złości, smutku, przyjemności, zainteresowaniu itd. – oraz w bardziej zgeneralizowanej aktywacji, przejawiającej się w czasowych i intensywnościowych wskaźnikach zachowania”.

        Do różnic indywidualnych w zakresie emocjonalności nawiązują także znane typologie temperamentu. Pierwsza i najsłynniejsza powstała już w starożytności, a jej autorstwo przypisuje się dwóm starożytnym lekarzom: Hipokratesowi i Galenowi (por. Strelau, 1985). Teoria ta zakłada, że w organizmie ludzkim występują cztery soki (humory): krew, flegma oraz żółć czarna i żółta. Od przewagi jednego z tych czterech humorów zależeć ma nie tylko stan zdrowia człowieka, ale również styl zachowania. W wypadku sangwiników dominuje krew (łac. sanguis), u choleryków – żółć (gr. cole), u melancholików – czarna żółć (gr. melas cole), a u flegmatyków – jak łatwo się domyślić – flegma. Spośród tych temperamentów – typem szczególnie podatnym na przeżywanie pozytywnych stanów emocjonalnych, a więc prawdopodobnie często się uśmiechającym, jest sangwinik, opisywany jako typ niefrasobliwy, zadowolony, ufny, towarzyski, beztroski i wesoły (por. Eysenck i Eysenck, 1996).